Het bezitten van de stenen, het huren van de grond
Erfpacht, of grondlease, is een fundamenteel concept in het Nederlandse eigendomsrecht, vooral wijdverbreid in grote steden zoals Amsterdam en Den Haag. Het scheidt het eigendom van de grond van het eigendom van het gebouw dat erop is gebouwd. Wanneer iemand een appartement 'koopt' in een erfpacht systeem, koopt men niet de grond zelf. In plaats daarvan koopt men het recht om die grond voor een lange periode te gebruiken, waarvoor men een vergoeding moet betalen aan de grondeigenaar (bijna altijd de gemeente). Deze vergoeding wordt canon genoemd. Voor een huurder kan dit als een ver verwijderd, academisch concept lijken, maar het heeft heel reële, zij het indirecte, financiële gevolgen die in de prijs van hun huis zijn verwerkt.
Waarom erfpacht belangrijk is voor een huurder
Als huurder betaal je nooit rechtstreeks aan de gemeente de erfpacht canon. Dat is de juridische en financiële verantwoordelijkheid van je verhuurder, de eigenaar van het appartement. Echter, deze terugkerende kosten zijn een significante operationele uitgave voor je verhuurder, net als onroerendezaakbelasting of gebouwverzekering. Daardoor worden deze kosten onvermijdelijk opgenomen in de totale huurprijs. Een hoge erfpacht canon betekent een hogere kostenbasis voor de verhuurder, wat terug te zien zal zijn in de huur die zij moeten innen om winst te maken. Het is een verborgen kostenpost die bijdraagt aan de hoge prijs van huisvesting in steden waar het systeem gangbaar is.
Bovendien wordt de erfpacht vaak door alle eigenaren in een gebouw gezamenlijk betaald via hun bijdragen aan de Vereniging van Eigenaren (VvE). Een hoge canon betekent hogere maandelijkse VvE-kosten voor de verhuurder, wat opnieuw de huurprijs beïnvloedt. Het kan ook invloed hebben op de bereidheid of het vermogen van de verhuurder om grootschalig onderhoud goed te keuren en te bekostigen, aangezien een groot deel van hun VvE-bijdrage al bestemd is voor de erfpacht.
Een systeem in beweging
Historisch gezien waren erfpachtcontracten afgesloten voor vaste termijnen (bijv. 50 of 75 jaar). Dit creëerde enorme financiële onzekerheid, aangezien de canon kon stijgen bij vernieuwing, reflecterend decennia aan verhoogde waarde van de grond. Om dit tegen te gaan, zijn gemeenten zoals Amsterdam overgestapt op een systeem van eeuwigdurende erfpacht. Onder dit nieuwe systeem kunnen eigenaren ervoor kiezen om de lease eeuwigdurend af te kopen voor een lumpsom of hun jaarlijkse canon betaling oneindig vast te zetten, alleen geïndexeerd op inflatie. Hoewel dit meer zekerheid biedt voor eigenaren, blijven de hoge kosten van het afkopen of de last van de jaarlijkse betaling een fundamenteel financieel kenmerk van het onroerend goed, stilletjes invloed hebbend op de huurmarkt.
