De juridische basis: Artikel 1 van de Grondwet
In de kern van het Nederlandse rechtsstelsel ligt Artikel 1 van de Grondwet, dat het beginsel van gelijke behandeling als fundamenteel recht vastlegt: "Alle personen in Nederland dienen in gelijke omstandigheden gelijk behandeld te worden." Dit is niet slechts een filosofisch ideaal; het is een juridisch bindend beginsel dat alle aspecten van het leven onderbouwt, waaronder de fel concurrerende huurmarkt. Deze constitutionele opdracht krijgt praktische tanden door specifieke wetgeving, met name de Algemene wet gelijke behandeling (General Equal Treatment Act). Deze wet verbiedt expliciet discriminatie door verhuurders, woningcorporaties en verhuurmakelaars op een aantal beschermde gronden, waaronder religie, overtuiging, politieke richting, ras, geslacht, nationaliteit, seksuele geaardheid en burgerlijke staat (bijv. gehuwd, ongehuwd of in een geregistreerd partnerschap).
Hoewel de wet duidelijk lijkt, is de toepassing ervan in de praktijk vol obstakels. Discriminatie bij huisvesting komt zelden openlijk voor. Je zult zelden een advertentie zien waarin staat: "Geen expats toegestaan." In plaats daarvan neemt discriminatie subtielere, insidieuze vormen aan, vaak vermomd als schijnbaar neutrale criteria. Dit maakt het buitengewoon moeilijk voor een afgewezen huurder om aan te tonen dat hij het slachtoffer is van discriminatie in plaats van slechts een ongeslaagde kandidaat. Verhuurders en makelaars hebben vaak alle macht, opereren achter een sluier van geheimhouding in hun selectieproces. Ondanks stevige juridische beschermingen op papier, vinden veel huurders, met name die uit minderheidsgroepen, de ervaring van woningzoektocht als een diep frustrerend en vervreemdend proces.
Discriminatie in de praktijk: Veelvoorkomende verschijningsvormen
Het begrijpen van hoe discriminatie zich manifesteert, is essentieel om het te herkennen. Verhuurders en makelaars kunnen gecodeerde taal gebruiken of vereisten opleggen die bepaalde groepen onevenredig treffen.
-
Over gezinsstatus en leeftijd: De wet verbiedt discriminatie op basis van gezinsstatus. Het weigeren om aan een gezin met jonge kinderen een woning met geschikte afmetingen te verhuren is illegaal. Evenzo mag een verhuurder een huurder niet weigeren omdat deze student is of jong is, hoewel hij redelijke inkomenseisen mag stellen die deze groepen mogelijk indirect benadelen.
-
Over afkomst, ras en nationaliteit: Dit is een van de meest voorkomende vormen van discriminatie bij huisvesting. Het kan zo expliciet zijn als een verhuurmakelaar die tegen een kandidaat zegt: "De eigenaar heeft een voorkeur voor een Nederlandse huurder." In veel gevallen is het echter impliciet. Een kandidaat met een niet-Nederlandse klinkende naam kan merken dat bezichtigingsverzoeken worden genegeerd, of men zegt dat de woning al weg is, terwijl de advertentie online blijft staan. Verhuurders kunnen ook eisen stellen die moeilijk te voldoen zijn voor nieuwkomers, zoals het vereisen van een Nederlandse borgsteller.
-
Over inkomen en contracttype: Hoewel verhuurders een legitiem belang hebben bij het vermogen van een huurder om de huur te betalen, mogen zij geen algehele afwijzingen baseren op de bron van inkomen. Het weigeren van een huurder omdat zij een uitkering ontvangen of omdat zij een tijdelijk contract hebben, kan worden beschouwd als illegale discriminatie, tenzij de verhuurder een specifieke, objectieve rechtvaardiging kan geven dat hun financiële risico onaanvaardbaar hoog is.
De 'Wet goed verhuurderschap' en wat u kunt doen
Om de aanhoudende aard van dit probleem onder ogen te zien, heeft de Nederlandse regering in 2023 de Wet goed verhuurderschap (Goede Verhuurderschap-wet) geïntroduceerd. Deze wet heeft tot doel gemeenten meer directe macht te geven om discriminatie aan te pakken. Op grond van deze wet zijn verhuurders en makelaars wettelijk verplicht een duidelijke, objectieve en non-discriminatoire selectieprocedure te hanteren. Ze moeten alle kandidaten informeren over deze procedure en, als een kandidaat wordt afgewezen, moeten ze de reden op verzoek kunnen toelichten. Dit zorgt voor een zekere transparantie in wat voorheen een ogenschijnlijk ondoorzichtige procedure was.
Als u vermoedt dat u bent gediscrimineerd, ligt uw macht in het melden ervan. De eerste stap is alles documenteren: maak schermafbeeldingen van de advertentie, bewaar alle e-mailcorrespondentie en maak gedetailleerde aantekeningen van telefoongesprekken. U moet vervolgens een melding indienen bij uw lokale antidiscriminatievoorziening (ADV), een onafhankelijke instantie die discriminatieklachten onderzoekt. U moet het ook melden bij de speciale meldpunt voor huisdiscriminatie die uw gemeente nu verplicht heeft. Hoewel een enkele klacht mogelijk niet meteen recht doet gelden voor u, helpt elke melding mee een zaak op te bouwen tegen roekeloze verhuurders en makelaars, waardoor de gemeente kan ingrijpen, waarschuwingen kan uitvaardigen en uiteindelijk aanzienlijke boetes kan opleggen of zelfs het recht van een verhuurder om woningen te verhuren kan intrekken.
