IMF: Afbouw van de Nederlandse hypotheekrenteaftrek zal geen scherpe huizenprijscrash veroorzaken

De mogelijkheid om de hypotheekrenteaftrek (HRA) in Nederland af te schaffen is al lange tijd een punt van discussie. Hoewel critici waarschuwen voor een mogelijke crash in huizenprijzen, meent het Internationaal Monetair Fonds (IMF) dat, mits goed uitgevoerd, de fiscale wijziging de huizenmarkt zal temperen — maar niet omver zal werpen. Dit artikel verkent de visie van het IMF, de werking van de aftrek en waarom een geleidelijke aanpak in combinatie met bredere huisvestingsmaatregelen zowel huiseigenaren als de stabiliteit van de markt kan beschermen.

Begrijpen van de hypotheekrenteaftrek

Sinds het begin van de jaren 2000 profiteren Nederlandse huiseigenaren van de hypotheekrenteaftrek, een fiscale regeling waarmee leners de betaalde rente kunnen aftrekken van hun belastbare inkomen. De maatregel is bedoeld om het eigenwoningbezit te stimuleren en maandelijkse lasten betaalbaarder te maken, maar is ook bekritiseerd omdat die de huizenprijzen opdrijft en de kloof tussen koop- en huursector vergroot.

Belangrijke kenmerken van de HRA:

• Geschiktheid: Ingezetenen met een hoofdschuld op een eigen woning.
• Aftrektarief: Geleidelijk verlaagd over twee decennia, maar voor veel leners nog steeds substantieel.
• Duur: Gefaseerde afbouw van eeuwigdurende geschiktheid naar een beperkte termijn, hoewel politieke consensus volledige afschaffing tot nu toe heeft tegengehouden.

IMF-perspectief: Matig effect over tijd

Tijdens zijn jaarlijkse bijeenkomst in Washington benadrukte IMF-directeur Marnix van Rij dat het elimineren van de HRA geen marktdaling behoeft te veroorzaken. Hij bestempelde de aftrek als een "vervorming op de woningmarkt" die de vraag omhoog kantelt, maar benadrukte dat elke hervorming geleidelijk moet plaatsvinden en deel moet uitmaken van een breder beleidsinstrumentarium.

"Een abrupte beëindiging zou schokgolven veroorzaken," legde Van Rij uit, "maar een gefaseerde afbouw verspreid over decennia zal de impact verzachten en huishoudens tijd geven zich aan te passen." Zijn opmerkingen weerspiegelen de langjarige aanbeveling van het IMF om marktonevenwichtigheden aan te pakken terwijl de financiële stabiliteit wordt gewaarborgd.

Zullen de huizenprijzen kelderen?

Een recente studie van Job Swank, voormalig hoofdeconoom van De Nederlandsche Bank (DNB), suggereerde dat een onmiddellijke stop op rentenaftrek voor nieuwe leningen zou kunnen leiden tot een daling van de huizenprijzen tot 30% over tien jaar. Een dergelijke daling zou het eigen vermogen van huiseigenaren aantasten en doorwerken in de balansen van banken.

Van Rij stelt echter dat dit scenario geen politieke steun heeft. Geen enkele grote partij pleit voor een eenjarige afkap. In plaats daarvan lopen de verkiezingsprogramma’s uiteen van 20- tot 30-jarige afbouwplannen, die de overgang verzachten en de kosten over meerdere verkiezingscycli spreiden.

Afbouw versus abrupte afschaffing

Hoe de HRA wordt verwijderd doet er meer toe dan of het wordt verwijderd. Twee hoofdtrajecten tekenen zich af:

1. Geleidelijke afbouw (20–30 jaar)

   • Voordelen: Voorspelbare tijdlijn; huiseigenaren kunnen budgetten aanpassen; kredietmarkten passen zich soepel aan.
   • Overwegingen: Vereist volgehouden politieke wil; complexe evolutie van het belastingstelsel.

2. Onmiddellijk einde (1–2 jaar)

   • Voordelen: Snelle afstemming op de huurmarkt; snellere fiscale besparingen.
   • Risico’s: Scherpe prijscorrecties; schok voor het vermogen van huiseigenaren; potentiële stress voor banken.

Vrijwel geen enkele partij steunt een abrupte beëindiging. Beleidsmakers richten zich in plaats daarvan op mechanismen die zowel huishoudens als kredietverstrekkers voldoende tijd geven om zich te herbepalen.

Gebruik van opbrengsten om pijn te verzachten

Het afschaffen van de HRA levert aanzienlijke fiscale middelen op — geschat op ongeveer €11 miljard per jaar. Het IMF en voormalig staatssecretaris Van Rij adviseren om deze opbrengsten op manieren her te besteden die negatieve effecten verzachten:

• Gerichte belastingverlaging: Verlaging van de inkomstenbelastingtarieven voor middeninkomens.
• Huurtoeslag: Uitbreiden of aanpassen van huurtoeslag voor huurders met lage inkomens.
• Investeringen aan de aanbodzijde: Financiering van sociale woningbouwprojecten met woningcorporaties en gemeenten om de nieuwbouw te versnellen.

Dergelijke maatregelen kunnen huiseigenaren compenseren voor hogere maandelijkse lasten, kwetsbare huurders ondersteunen en het fundamentele aanbodprobleem aanpakken dat prijsstijgingen aanjaagt.

Het aanpakken van het woningtekort

Naast fiscale hervorming benadrukt het IMF dat het vergroten van het woningaanbod cruciaal is. Nederland kampt met een tekort van enkele honderdduizenden woningen, wat zowel huren als koopprijzen opdrijft. Belangrijke strategieën omvatten:

• Het stroomlijnen van planprocedures op gemeentelijk niveau om bouwvergunningen te versnellen.
• Het stimuleren van private ontwikkelaars via belastingkredieten of flexibiliteit in grondgebruik.
• Het versterken van samenwerkingsmodellen tussen gemeenten en woningcorporaties om betaalbare woningen snel te realiseren.

Door HRA-hervorming te combineren met een robuust bouwprogramma kunnen autoriteiten een balans vinden: de vraag afkoelen en tegelijkertijd de totale woningvoorraad uitbreiden.

Vooruitkijken: Een evenwichtig woningbeleid

Naarmate het verkiezingsseizoen vordert, moeten partijen hun HRA-afbouwtrajecten verfijnen en deze duidelijk koppelen aan bredere huisvestingsstrategieën. Volgens het IMF steunen succesfactoren op drie pijlers:

1. Communicatie: Duidelijke tijdlijnen, compensatiemaatregelen en verwachte markteffecten uiteenzetten.
2. Aanvullende maatregelen: Fiscale opbrengsten koppelen aan belastingverlagingen of prikkels aan de aanbodzijde.
3. Monitoring en flexibiliteit: Het pad aanpassen op basis van economische omstandigheden en woningmarktcijfers.

Een goed beheerde hervorming kan duurzaamheid bevorderen, marktvervormingen verminderen en uiteindelijk zorgen voor een gezondere verhouding tussen huren en kopen.

Uiteindelijk hoeft de afbouw van de hypotheekrenteaftrek in Nederland geen ineenstorting van de woningmarkt te veroorzaken. Met geleidelijke invoering, herinvestering van opbrengsten en nadruk op het vergroten van het aanbod, kunnen beleidsmakers ervoor zorgen dat zowel huiseigenaren als huurders profiteren van een stabieler en rechtvaardiger woninglandschap.

Looking for your next rental in the Netherlands? Discover how easy it is to find trusted listings with Luntero.